De draak - Jevgeni Schwarz

Jevgeni Schwarz (1896-1958) - tijdgenoot en bekende van Daniil Charms en andere Russische avant-gardistische schrijvers van de jaren twintig - schreef dit satirische toneelstuk in 1942-43; na de eerste opvoeringen werd het verboden. Het oordeel luidde dat het stuk 'cosmopolitisch' was, een term die je zou kunnen vergelijken met het etiket 'buitenlandse agent' in het Rusland van nu.

De draak handelt - in de vorm van een sprookje - over politieke tirannie, over de corrumperende werking van dictatuur, over corruptie en machtsmisbruik.

‘Zielen zonder armen, zielen zonder benen, doofstomme zielen, geketende zielen, verklikkerzielen, verdoemde zielen... Poreuze zielen, corrupte zielen, verschroeide zielen, dode zielen,’ zo beschrijft de tirannieke heerser in dit stuk zijn onderdanen. Niemand durft in opstand te komen, niemand durft ook maar enige kritiek te uiten. 'Zelfs de dingen in onze stad zijn volgzaam en gedisciplineerd,’ zegt de burgemeester. Iedereen schikt zich dociel in zijn lot van onderworpenheid en accepteert de tirannie en al het kwaad dat deze met zich meebrengt. Schwarz’ toneelstuk is nog altijd interessant. Niet alleen vanwege de humor in het stuk, vanwege de mooie dialogen, maar ook om het centrale, nog zo actuele idee: hoe moeilijk is het om tirannie te bestrijden zolang mensen in wezen een tiran willen.

In Nederland kwam De draak in 1965-1966 op het toneel in een regie van Peter Oosthoek; het werd gespeeld door een stercast: Ton van Duinhoven als de draak, Jules Hamel als Lancelot, Jeroen Krabbé als Hendrik en Piet Römer in de rol van burgemeester. De tekst was echter via het Duits vertaald en na deze productie verdween De draak van het Nederlandse repertoire. Het werd dus tijd voor een nieuwe, rechtstreekse vertaling.

Vertaling: Hompsy van Wijk (collectief van Leidse vertalers uit het Russisch)