Theaterboekwinkel
asdfadfasfd

De Theaterboekwinkel is tijdelijk gesloten.

De herinnering | Lodewijk de Boer

De herinnering | Lodewijk de Boer

drie toneelwerken: Angelo en Rosanna. De Budha van Ceylon. De herinnering

Boer, Lodewijk de
Bezige Bij, 2005, paperback, 278 p.
Nederlands
9789023417941

Drie toneelwerken: Angelo en Rosanna ; De Budha van Ceylon ; De herinnering ( De herinnering (1998) gaat over schuld en onschuld. Het stuk is opgebouwd als een opeenvolging van ontmoetingen waarin personages reageren op de personen die hen worden aangeboden. Er is geen sprake van een dramatische situatie of emotioneel conflict, maar eerder van een confrontatie van ideeen over schuld, onschuld en zogenaamde neutraliteit.)

bron T.I.N :

De herinnering (vertaalde engelse titel) speelt zich af in een surrealistisch hotel dat in het verleden getroffen lijkt door een oorlog of natuurramp. Het hotel vertegenwoordigt een soort tussenwereld, waarin mensen na hun dood vanuit de collectieve herinnering opdoemen.
In het hotel verzamelen zich een aantal historische en fictieve personages, waarvan de meeste elkaar tijdens hun leven nooit hebben ontmoet. Op een na, dragen ze allemaal de sporen van de Tweede Wereldoorlog in zich. Allemaal staan ze ook symbool voor een prototype uit die periode.
De Boer voert drie historische personages op. Zo is er Zarah Leander, de Zweedse zangeres en actrice die zich afzijdig wenste te houden van politiek en een roemvolle carrière maakte in Nazi-Duitsland. Zij staat voor de profiterende meeloper. Dan is er Erling Eidem, de Zweedse aartsbisschop die al in 1942 hoorde over het bestaan van de vernietigingskampen, maar hierover in alle toonaarden zweeg. Hij symboliseert de laffe houding van de Rooms Katholieke kerk in de Tweede Wereldoorlog.
Hier tegenover staat Anne Frank, het joodse kind dat in 1942 moest onderduiken en begin 1945 de dood vond in een concentratiekamp. Na haar dood werd ze wereldberoemd met het dagboek `Het achterhuis', dat ze tijdens haar onderduikperiode in Amsterdam schreef. Zij symboliseert de vermoorde onschuld. Daarnaast zien we drie fictieve personages:
Ullah, de zus van Zarah, die het Zweedse verzet vertegenwoordigt. Zij werd invalide toen ze in de oorlog een trein probeerde te stoppen die doorreed. Alban Zadok, een violist die Duits en joods was. Hij speelde in het orkest van Zarah en was tevens haar minnaar.
Claus Meier, een homoseksuele SS-officier en groot bewonderaar van Zarah. In dit gezelschap plaatst De Boer tot slot de mythische Orpheus. De man die afdaalde in de onderwereld om zijn vrouw Euridyce terug te krijgen, maar haar weer verlor toen hij te vroeg naar haar omkeek. Orpheus is in dit stuk de hotelbediende en tevens de geliefde van Anne.

In De herinnering neemt De Boer het begrip schuld en onschuld onder de loep. De onschuldigen roepen de schuldigen ter verantwoording, die zich in eerste instantie verschuilen achter hun (levens)taak. Zo zegt Zarah dat een kunstenaar schatplichtig is aan zijn talent. Hij moet dat dienstbaar maken voor wie of waar ter wereld ook. De SS-er verschuilt zich achter zijn taak. Hij was soldaat en een soldaat moet doden en wordt gedood zonder te denken. De bisschop verschanst zich achter het geloof en het godsbegrip. Beiden zijn scheppingen van de mens om de wereld naar zijn hand te kunnen zetten. God is oorlog en genocide. Een vertegenwoordiger van God is daarmee niets meer dan een armetierige bedekker van het kwaad. Alledrie horen ze echter ook een echo van hun geweten. Mea Culpa, roept de bisschop, en verhaalt hoe hij na het schokkende bericht over de vernietigingskampen zichzelf voor het oog van Jezus verminkte. De SS-er laat zich gewillig bespugen en vernederen door Anne Frank. Ook Zarah voelt schaamte als ze hoort dat haar joodse minnaar Alban Zadok door toedoen van de Zweedse autoriteiten alsnog in een Duits concentratiekamp terechtkwam. ‘Voor het eerst sinds ik dood ben lijkt het of er iets in mij… een gevoel, iets van spijt.’
Het mea culpa heeft echter geen werkelijke betekenis in de surrealistische wereld van de collectieve herinnering. Of zoals Erling zegt: ‘Nu wij dood zijn kunnen wij ons de luxe veroorloven om moedig en eerlijk te zijn. Vanzelfsprekend. Want nu doet het er niet meer toe.’
De herinnering is dan ook geen stuk dat oordeelt over goed een kwaad, er wordt niets in opgelost, conflicten ontstaan en verdwijnen zoals een muziekfrase opkomt en weer verdwijnt.
Het stuk is meer een uitwisseling van gruwelijke verhalen die herinnerd worden en ons herinneren zonder dat dit een oplossing brengt. ‘Je kunt de herinnering en de dood niet met de middelen van de herinnering en de dood bestrijden’, zegt Anne en dus besluit ze met Orpheus mee te gaan naar het land van de levenden. Ook al schetst hij haar een gruwelijke wereld met vernietigde dorpen, treurige massagraven en gewetenloos kapitalisme. ‘Omdat geen mens deugt, omdat geen land deugt, omdat de wereld niet deugt maar omdat dat zo is hou ik vol’, zegt ze uiteindelijk. Ze durft de tocht echter alleen aan na het nemen van een shot heroïne. “Now I can stand the world waiting for us”, zegt ze vlak voordat ze met Orpheus meegaat.

Lodewijk de Boer schreef De herinnering in opdracht van het Stockholms Stadsteater dat hem het onderwerp aanreikte van de zogenaamde neutraliteit van Zweden in de Tweede Wereldoorlog. Bestaat neutraliteit of is het een ander woord voor passieve collaboratie, zoals Ullah zegt.
Het stuk is opgebouwd als een opeenvolging van ontmoetingen waarin personages reageren op de personen die hen worden aangeboden. Er is geen sprake van een dramatische situatie of emotioneel conflict, maar eerder van een confrontatie van ideeën over schuld, onschuld en zogenaamde neutraliteit.

De herinnering ging op 5 februari 1999 in première in Stockholm. De schrijver regisseerde het stuk later in Nederland, waar het op 22 januari 2000 bij Theatergroep De Appel in Den Haag in première ging.

pers

‘Zijn personages zijn voor ons als het ware oude bekenden die deel uitmaken van onze psychische bagage. (…) De Boer wil weten wat we doen met deze collectieve herinnering en schreef daarover een grillig, persoonlijk toneelstuk. (…) De taal is licht en vanzelfsprekend.’ (Vrij Nederland, 29 januari 2000)

Angelo en Rosanna

Op de Italiaanse maffiabaas Don Augusto is door een rivaliserende maffiafamilie, de Staccini's, een aanslag gepleegd. Bij de aanslag kwam Don Augusto's zoontje om het leven. Hijzelf werd wel gewond, maar door de neger Angelo Moro gered. Als dank benoemt Don Augusto Angelo Moro tot zijn zoon en opvolger in de Organisatie. Angelo kiest op zijn beurt Luciano tot zijn consigliere. Daarmee passeert Angelo de oudste -en daardoor meest rechthebbende- Vito.
De donkere Angelo is met goedkeuring van Don Augusto getrouwd met de blanke Rosanna zonder dat haar vader Lucca Brazzi daarvan op de hoogte is gesteld. Vito's vrouw Anna verzorgt de gewonde Don Augusto en is voortdurend bij hem.

Het stuk begint op het moment dat Angelo en Luciano een plan bedenken om Don Augusto en zijn zoontje te wreken door definitief met de gebroeders Staccini af te rekenen. Vito die nu pas voor het eerst van dit plan hoort voelt zich voor de zoveelste maal gepasseerd. Hij wil Angelo's ondergang omdat hij diens geluk onverdraaglijk vindt. Om dat doel te bereiken speelt hij sluw en intelligent iedereen tegen elkaar uit.
Hij giet Luciano vol drank en laat hem denken dat zijn vriendinnetje Bianca met het mede-maffialid Alvaro flirt. Tijdens de daarop volgende vechtpartij trekt Luciano een mes en verwondt hij Alvaro en Lucca Brazzi. Angelo, die zelf geen druppel drinkt, ontslaat Luciano als consigliere en benoemt alsnog Vito.
Luciano vraagt Vito een goed woordje voor hem te doen bij Angelo. Vito raadt Luciano aan het via Rosanna te proberen.
Vito leert Angelo alles en iedereen te wantrouwen, zelfs zijn vrouw. Zo laat hij Angelo geloven dat Luciano een jeugdvriendje is van Rosanna en dat zij dat nooit verteld heeft. Zij zou nu een afspraak hebben met Luciano in de tuin.
Later geeft Vito aan Angelo het slipje van Rosanna, dat hij gevonden zou hebben in het tuinhuis na haar ontmoeting met Luciano. Daarop geeft Angelo opdracht Luciano te vermoorden.
Intussen bekennen Anna en Rosanna elkaar hun geheimen: Don Augusto zuigt aan de tepels van Anna, dit windt haar op, en Rosanna is zwanger van Angelo. Gehaaid betrekt Vito ook Bianca in zijn spel om Angelo ervan te overtuigen dat Rosanna iets met Luciano heeft. Als Rosanna Vito's spel doorheeft probeert ze hem uit zijn tent te lokken door inderdaad te doen alsof ze zwanger is van Luciano. Toevallig ziet Angelo onopgemerkt toe bij dit spelletje en gelooft wat Rosanna zegt. Diep teleurgesteld laat hij Rosanna vermoorden door Vito die tijdens het moorden een orgasme krijgt.
De volgende dag verklaart Vito tegenover de anderen dat het de stomdronken Luciano was die Rosanna vermoordde en daarop vluchtte. Hij bekent Angelo zijn liefde voor hem. Als gevolg van deze bekentenis én Rosanna's dood is Angelo's wantrouwen totaal. Hij vertrouwt ook Vito niet meer en ontslaat hem als zijn consigliere.
Tijd verstrijkt.
Don Augusto, Lucca Brazzi, Vito en Alvara wachten op Angelo met het financiële jaarverslag van de Organisatie. Onderwijl slaat Vito voor de laatste keer toe. Hij verklaart tegenover de anderen dat hij uit vriendschap voor Angelo hen nooit eerder verteld heeft dat Angelo de werkelijke moordenaar van Rosanna was. Als Luciano verschijnt bevestigt deze Vito's leugen.
Don Augusto beveelt Angelo te martelen tot hij bekent, maar Angelo blijft zwijgen en raakt bewusteloos. Als iedereen vertrokken is neemt Vito het mishandelde, maar nog levende lichaam van Angelo in zijn armen en steekt een pistool in diens mond.

Angelo en Rosanna is een vrije bewerking van de novelle Il Capitano Moro van de Italiaan Giambattista Giralda Cintio uit de zestiende eeuw. ook Shakespeare ontleende de stof voor Othello aan deze novelle.
Het stuk, opgebouwd uit de klassieke vijf bedrijven en een proloog, speelt zich af in een denkbeeldig maffiamilieu, een gesloten gemeenschap beheerst door ongeschreven regels, wetten en strikt hiërarchische machtsverhoudingen. De taal is gespleten als de tong van een bedrieger.
Eén thema van het stuk is de bedrieglijkheid van de taal, de manipulatie met taal. Een ander thema is de weergave van de manier waarop iemand uit een andere cultuur in een blanke samenleving ten gronde wordt gericht.
Zelf zegt De Boer over zijn stuk: 'de personages ontrekken zich aan iedere vorm van identificatie, iedere vorm van realisme. Het is alsof zij uit één mond spreken. Die van de tijd? Een retorische imitatie? De straat? Als het ergens op begint te lijken, een emotie of zoiets, dan is dat een kuil die voor iemand anders gegraven is en waar men zelf niet in dient te vallen.
Op het eerste gezicht is Angelo en Rosanna een conventioneel drama met een ingebouwd geheim. Dat geheim wordt schijnbaar opgelost door de teksten van Vito die zijn handelingen verklaart door te zeggen dat ze voorgeschreven zijn. Een theatrale truc. Maar hoe komt het dat de mens zich van alles laat voorschrijven en aan die voorschriften voldoet?'
Angelo en Rosanna is een evocatie aan het kwaad. De zinloosheid van het kwaad als metafoor voor het bestaan. En het kwaad als metafoor voor de tegenstelling tussen de typisch christelijke manier van denken en existeren, en die van iemand die uitheems is.

Angelo en Rosanna werd gespeeld in het seizoen 1986/1987 door Toneelgroep Theater in de regie van Theu Boermans.
De première vond plaats in het Amphion te Doetinchem op 17 maart 1987.

pers

'Het Othella-achtige thema is uiteraard verwant aan dat van Shakespeare en invloeden van de film "The Godfather" zijn duidelijk terug te vinden, vooral in het gedrag en de spreekwijze van Don Augusto. Ondanks de moord- en doodslagen die ons met een zeker heimelijk genoegen worden voorgeschoteld, is het niet een echt wreed stuk. Het is eerder de uitdrukking van intelligent beheerste en ironisch onder woorden gebrachte wanhoop van een auteur die zichzelf in de wereld aanziet en daar in laatste instantie geen touw aan kan vastknopen'. Telegraaf, 3 april 1987

'Geweld ligt altijd en overal op de loer, maar het kwaad, het echte kwaad, dat zit in de taal. Alle ellende in dit stuk heeft daar een oorsprong'. Gooi en Eemlander, 28 april 1987

'Lodewijk de Boer maakt kunstwerkjes van banaliteiten die van de weeromstuit uiterst komisch werken'. Parool, 7 april 1987

'De taal is rap, virtuoos, de ene woordspeling buitelt over de andere woordgrap heen(...)'. trouw, 3 april 1987

'(...)Lodewijk de Boer maakt zijn persoonlijke versie van het theater van de wreedheid, bij tijd en wijle zo meedogenloos dat ik me als toeschouwer moest wapenen met de zelfmisleiding dat "het maar toneel is". (...)De diepste drijfveer van Vito is de jaloezie; hij kan de zon niet in het water zien schijnen. Als de liefde gedood is, kent hij zijn grootste geluk. Op die manier geeft de Boer een nieuwe dimensie aan de twee pijlers van de literatuur en toneel, Eros en Thanatos'. NRC, 2 april 1987

'Het stuk heeft briljant geschreven passages, is spannend, komisch en origineel'. Algemeen Dagblad, 3 april 1987


Koormuziekwinkel

Koormuziekwinkel .De website voor de koorzanger en liefhebber van koormuziek. Bladmuziek-Boeken-Cd's-Dvd's
Nu ook Koorreizen

 

 

U heeft 0 product(en) (€ 0,00) in uw winkelwagentje